Systemy wykrywania pożaru nazywane także systemami alarmu pożarowego (SAP) to systemy integrujące często wszystkie systemy przeciwpożarowe w obiekcie. Zasadnicze elementy tego systemu to część wykrywająca pożar, część alarmująca i część wykonawcza. Wykrywanie pożaru odbywa się za pomocą odpowiednich detektorów, możliwe jest także alarmowanie na podstawie wejścia z innego systemu np. z systemu tryskaczy. Alarmowanie odbywa się poprzez lokalny sygnał na centrali pożarowej, powiadamianie stacji monitorującej, uruchomienie sygnalizatorów akustyczno-optycznych lub uruchomienie systemu DSO (dźwiękowy system ostrzegawczy). Pojawienie się sygnału alarmu pożarowego może spowodować cały szereg wcześniej przewidzianych i zaprogramowanych działań mających wpływ na funkcjonowanie całego chronionego obiektu. I tak SAP może na przykład uruchomić oddymianie, zamknąć przegrody pożarowe, wyłączyć wentylację, uruchomić system gaszenia, zatrzymać schody ruchome, "ściągnąć" windy na parter, wyłączyć zasilanie główne obiektu, załączyć zasilanie awaryjne, zamknąć zawory gazowe, uruchomić pompownię pożarową itp. Przykład ten obrazuje jak duży wpływ na funkcjonowanie obiektu może mieć system SAP i jak rozbudowany to może być układ.

Wykrywanie pożaru odbywa się najczęściej za pomocą automatycznych detektorów. Są to najczęściej czujki punktowe optyczne, termoróżniczkowe, jonizacyjne, chemiczne, wielosensorowe, czujniki płomienia, systemy zasysające, czujniki liniowe itp. Elementami wykrywającymi pożar są także ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP).

Alarmowanie Kolejna funkcja systenu SAP to powiadamianie o wykryciu pożaru. Każda centrala sygnalizuje pożar bezpośrednio na swoim panelu. Centrala umożliwia podłączenie zdalnego monitoringu - informacja o pożarze może być przesyłana do specjalistycznej stacji monitorującej lub bezpośrednio do Straży Pożarnej. W końcu system informuje o powstaniu zagrożenia osoby znajdujące się w monitorowanym obiekcie. Odbywa się to za pomocą sygnalizatorów optyczno-akustycznych lub systemu DSO.

Akcja ratowniczo-gaśnicza System SAP steruje infrastrukturą techniczną obiektu oraz systemami przeciwpożarowymi za pomocą wbudowanych w centralę wyjść przekaźnikowych lub za pomocą instalowanych na pętli dozorowej elementów wykonawczych. Elementy takie najczęściej obok swobodnie programowalnych wyjść posiadają także wejścia umożliwiające monitorowanie sterowanych z centrali systemów (sprzężenie zwrotne).

Przeglądy systemu SAP W ramach przeglądu SAP dokonuje się sprawdzenia automatycznych detektorów, sprawdzenia powiadamiania o alarmach i uszkodzeniach, sprawdzenia wszelkich funkcji pomocniczych, sprawdzenia sterowań i sygnałów przychodzących od urządzeń i systemów zewnętrznych, w końcu sprawdzenia funkcjonowania samej centrali SAP, jej zasilania i działania po odcięciu zasilania podstawowego. Wszelkie czynności podejmowane przez system SAP powinny być zgodne ze scenariuszem pożarowym dla danego obiektu opracowanym i zatwierdzonym przez rzeczoznawcę przeciwpożarowego.